RUS  DÖNEMİ  KARS’TAKİ DEKOVİL HATLARI

Ruslar, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi sonrası Ayastefanos ve Berlin Antlaşmaları gereğince kendilerine bırakılan Kars’ta bir imar çalışmaları başlatmışlardır. Bin yıllık Selçuklu ve Osmanlı kentinde açtıklarıyeni cadde ve sokaklarda yeni ev ve işyerleri inşa etmişlerdir. Osmanlının yaptığı Kars tabyaları Rus ordusunun kalabileceği ideal binalar olduğu için tabyaları kendi ihtiyaçlarına göre düzenlemek amacıyla onarmış ve ek binalar yapmışlardır. Ordunun iaşe ihtiyacını karşılamak için Dereiçi’nde dev bir konserve fabrikası yapmışlardır.Ürettikleri mamulleri saklayabilecek depolar da inşa etmişlerdir. 46 tabyaya ulaşım için yollar menfezler ve ana arterlere dekovil hattı yapılmıştır. Dekovil, raylarının aralığı 60 cm ya da daha az olan, arabaları buhar, insan ya da hayvan gücüyle yürütülen, küçük demiryoludur. Lojistik destek merkezi olan Susuz- Melikköyü üzerinden Kars’a,  Kars Çakmak,Çalkavur üzerinden Göle’ye ve şehir içinde önemli noktalara ulaşa bilecek hatlar yapmışlardır Dereiçi’ndeki subay çocuklarının okula gidiş gelişi için de atlı tramvay yapılmıştır. Bu hatların tam olarak nereden başlayıp nerde bittiğini bulamadım. Kars’ta bu hatları bilen gören şahıslar bu raylara “Konk yolu” demektedir.Görebileceğim tek hat ise Kars Kalesi arkası değirmen önünde idi.  Kafkas Üniversitesi Dereiçi Kampüsü’ne giden yol üzerindeki ray 2004’te Kars’ta sel felaketi sonrası ortaya çıkmıştır. Sel sonrası kampüse araçla ulaşım sağlanamadığı için o dönemde Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü’nde öğrenim gören kızımı Muradiye Hamamı önünde bıraktım. Kızıma da yolda ray olabileceğini söylemiştim. Okula vardığında bana telefon açtı ancak belediye yolu ulaşıma açabilmek için kırmızı cürufla kapatınca göremedim. Yaptığım araştırmalar sonucu yol güzergâhını şekilde görüldüğü gibi çizmiş bulunmaktayım. Anlatılanlara göre çizdiğimKırmızı hat dekovilin hattıdır.

                                                                Şekildeki rayların açıklaması:

• Kars Kalesi’nin arkasından Muradiye hamamına kadar gitmektedir. Muradiye Hamamı önünden Evliya Camii yanındaki kanal üstüne kadar.
• Atatürk Caddesi, Halitpaşa Caddesi ve Kazım paşa Caddelerinden de geçmektedir. Ancak nerede bittiğini veya devam ettiğini hala bulamadım. Atatürk Caddesi sol kaldırım bitişiğinden Halitpaşa Caddesi Kavşağına kadar geçmektedir.
• Konserve Fabrikası önündeki  Muhlis Paşa Tabyaya çıkan merdiven başlangıcı önünden Melikköyü-Kars istikametine .
• Şimdiki Bedesten önünde Kars Çayı kenarından geçmektedir.
• Ayrıca, İstasyon Mahallesi’nde Şarap fabrikasından demir yoluna kadar 250 metrelik bir hat bulunmaktaymış ve üretilen mamuller demir yoluna bu hatla ulaştırıyormuş.
• Azat Köyü üzerindeki üçler tepede Rusların maden(bakır) işletmesinde kullandıkları dekovil hat yakın zamana kadar durmakta idi.