Ermenistan krizi ikinci bir Rusya-Ukrayna olur mu
Hürriyet gazetesi yazarı Fatih Çekirge bugünkü köşe yazısında "Ermenistan krizi ikinci bir Rusya-Ukrayna olur mu" başlıklı önemli bir yazı kaleme aldı.
16 Eylül 2023 Cumartesi 22:09
İşte Fatih ÇEKİRGE'nin Hürriyet'teki yazısı...
CUMHURBAŞKANI Recep Tayyip Erdoğan’ın Azerbaycan-Ermenistan gerilimini bitirmek için verdiği pozitif mesajlara rağmen;
Ermenistan Başbakanı Paşinyan neden gerilimi tırmandıracak adımlar atıyor?
Üstelik Putin’e rest çekerek.
Daha da ileri giderek;
Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) kararlarını bağlayıcı olarak kabul eden Roma Tüzüğü’nü parlamentodaki oylamanın ardından imzalayacağını ilan ediyor.
Bu tüzük de Ermenistan topraklarına girmesi halinde Putin’in tutuklanması gibi bir durumu yaratıyor.
Peki Paşinyan bunu niye yapıyor?
İki kesin cevap var.
1) ABD ile Ermenistan’ın ortak tatbikatı.
ABD tıpkı Ukrayna’da yaptığı gibi Ermenistan’a NATO kapısı açıyor. Paşinyan da o kapıyı çalacağını ilan ediyor.
2) Bunu gören Putin şu açıklamayı yapıyor:
“Ermeni yönetimi Prag’da imzaladığı belge ile Azerbaycan’ın Karabağ üzerindeki egemenliğini tanıdı. Ermenistan yönetimi 1991 tarihli sınırları tanıdıklarını açıklayarak Karabağ’ın Azerbaycan’ın bir parçası olduğunu tanıdı.”
Bu sözler Paşinyan’ın ABD ile girdiği “ortak tatbikat ilişkisi”ne karşı Putin’in verdiği cevaptır.
Gördüğünüz gibi hemen kuzeyimizde işler karışıyor.
Peki Rusya Paşinyan’ın ABD ile girdiği bu ilişkiye göz yumar mı?
Çok tecrübeli bir diplomatla bu konuyu konuşurken şu bilgiyi aldım:
Bir Rus elçisi bu konu için bizim diplomata aynen şöyle diyor:
“Ermenistan bizim için çok hassastır. Siperde canımızı verecek kadar önemli bir konudur. Ukrayna ile uğraşıyor olsak da, başka herhangi bir yerlerde uğraşıyor olsak da... Bu bir şeyi değiştirmez. Kararlılık kesindir...”
İşte bu nedenle soruyorum;
-Bu durumda ikinci bir Rusya -Ukrayna benzeri gerilim Ermenistan’da yaşanır mı?
Paşinyan büyük ihtimalle şimdi bu kartı oynuyor...
O KAPILAR AÇILSA HERKES KAZANACAK
Oysa Türkiye bambaşka bir çözümü masaya getiriyordu.
Türkiye ile Ermenistan arasındaki iki kapı ile (Kars Akyaka ve Iğdır Alican)
Nahçıvan’dan (Azerbaycan toprağı) Ermenistan’ı geçip Azerbaycan’a açılacak olan Zengezur;
Bu bölgenin kaderini değiştirecek üç kapıdır.
İşte Türkiye herkesin kazanacağı bu “kapı açılımı”nı hazırlıyordu.
Peki şimdi ne olacak?
Önce şu değişmez gerçeğin altını çizelim:
Bu kilit Azerbaycan’ın menfaatlerine aykırı olan hiçbir seçenekle çözülmez. Türkiye buna onay vermez.
Bu noktada dönemin Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’la gittiğimiz Şuşa’da gördüğüm bir manzarayı hatırlıyorum. Kahraman Azerbaycan askeri 44 günde topraklarını geri almıştı. Cumhurbaşkanı Aliyev Şuşa’da topraklarını geri almanın gururu içindeydi.
İşte o zaman sınırdaki Rus askerlerini görmüştük. Devriye geziyorlardı.
Biliyoruz ki Ermenistan, sınırlarının korumasını Rusya’ya bırakmıştı. Türk askeri de gözlemci olarak oradaydı.
Ama şimdi aynı Ermenistan ABD ile ortak tatbikat yaparak Rus askerlerini göndermeye çalışıyor.
Yani tam bir belirsizlik var.
Kafkasya krizin kapısında.
Oysa Türkiye’nin girişimleri gerçekleşirse;
Sırasıyla anlatıyorum...
ZENGEZUR’UN AÇILMASI
Zengezur açılırsa Türkiye ile Azerbaycan arasında doğrudan karayolu oluşacak. Dahası bu yol üzerinden Türkiye ile Orta Asya arasında karayolu açılacak. Bölge için müthiş bir ticaret hacmi doğacak. Ermenistan dünyaya açılacak. Türkiye, İran dışında Asya için bir karayolu geçişi bulacak.
Nitekim önceki gün İstanbul’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Lojistik Forumu’nda konuşan Ulaştırma Bakanı Abdülkadir Uraloğlu aynen şöyle diyor:
“Zengezur bağlantısı üzerinden yeni fırsatlar ortaya çıkmaktadır. Türkiye ile Azerbaycan arasında doğrudan demiryolu ve karayolu ulaşımı sağlayacak bu bağlantının hayata geçmesinin tüm Türk dünyasını birbirine bağlayacak önemli bir adım olacağına inanıyorum. Tüm bölge ülkelerinin istifade edeceği bu hattın bağlantılarıyla birlikte bir an önce bitirilmesi için Azerbaycan ile çok yakın çalışıyoruz.”
Zengezur’un açılmasıyla ilgili olarak son açıklama önceki gün MSB’den geliyor:
“Ermenistan’ın bölgede hem ateşkes ihlalleri yaptığı hem de siper kazdığı, yeni mevziler açtığı, tahkimat yaptığı gözlemleniyor. Bölgesel huzur ve istikrara giden yol kapsamlı bir barış anlaşmasının imzalanmasından geçiyor. Bunun için de Zengezur koridorunun açılması büyük öneme sahiptir.”
KARS-AKYAKA TRENYOLU KAPISI AÇILIRSA
Türkiye ile Ermenistan arasında şu anda ticaret hacmi 20 milyon dolar civarında.
Ama eğer Akyaka açılırsa bu rakam en az 20 katına çıkacak. Çünkü sınırın Ermenistan tarafında Erivan dahil nüfusun neredeyse üçte ikisi yaşıyor. Yani Türk ürünlerine ihtiyaç yüksek. Turizme talep yüksek.
Şu anda oraya zaten Türk malı gidiyor ancak Gürcistan üzerinden gittiği için bir sürü navlun ve komisyon ödeniyor. Oysa Akyaka açılırsa iki ülke arasında doğrudan ticaret başlayacak. Maliyet ucuzlayacak.
IĞDIR ALİCAN KARAYOLU
Aynı konu karayolu için de geçerli. Alican kapısının açılmasıyla binlerce TIR’ın geçişi sağlanır.Ermenistan, Türkiye, Azerbaycan için ticari hacim yükselir. Bölge kalkınması yükselir. Zaten Ermenistan tarafında sınırlar açılacak diye ciddi bir beklenti oluşmuş durumda. Halk bu beklenti üzerine evlerini otellere çevirmiş, restoranlar yapmış, sınırların açılmasını bekliyor.
KAFKASYA’NIN GELECEĞİ
Eğer ABD, Rusya’nın Ukrayna’daki dikkatini Ermenistan kozuyla bölmek istiyorsa;
Bu kriz daha da yükselecektir.
Buna karşılık Türkiye’nin tezi olan Azerbaycan-Ermenistan barışı bütün bölge için çok önemli bir gelişme olacaktır.
Peki bu gerçekleşir mi?
Ne yazık ki Paşinyan ABD kartını oynamaya başladı. ABD de Paşinyan’a Ukrayna’ya yaptığı gibi “NATO kapısı”nı gösteriyor.
Bu nedenle şu anda Türkiye’nin istediği ve herkesin kazanacağı bir çözümle;
Rusya-Ukrayna benzeri bir krizin tam arasında duruyoruz...
New York’ta ya da Washington’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yapacağı görüşmeleri bekliyorum.
Çözüm kolay mı?
Elbette hayır...
Ama ben Erdoğan’ın “herkesin kazanacağı” o çözümü, karşılıklı jestlerle geliştireceğini düşünüyorum.
Çünkü o kapılar açılırsa herkes kazanacak...
