Pollmark Araştırma Şirketi ve Serhat Kalkınma Ajansı’nın işbirliğiyle 12 ilde 2047 kişiyle gerçekleştirilen “Türk Halkının Sarıkamış Algısı Araştırması” Türk toplumunda tarih bilincinin güçlü fakat resmi tarih tezlerinin beklentileri karışlamaktan uzak olduğu ve devlet yöneticileri ile tarihçiler ve medyanın da Sarıkamış Harekâtı’na ve şehitlerine ilgisiz kaldıklarını ortaya koydu. 

Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars’ta faaliyet gösteren Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) tarafından Türkiye’de ilk kez PollMark’a yaptırılan “Türk Halkının Sarıkamış Algısı Araştırması” 1-7 Ekim 2011 tarihleri arasında İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Bursa, Kayseri, Samsun, Trabzon, Gaziantep, Malatya, Tekirdağ ve Erzurum olmak üzere 12 ilde gerçekleştirildi. Yüz yüze yöntemle 18 yaş üstü 2047 kişiye örneklem yoluyla uygulanan anket, “Bilgi bazlı bölgesel kalkınma amaçlı politikalara temel teşkil etmek ve daha rasyonel politikaların oluşturulmasında kullanılmak üzere, ortalama Türk halkının Çanakkale ile karşılaştırıldığında Sarıkamış’ı nasıl algıladığını, ne kadar bildiğini/tanıdığını ortaya çıkarmak” amacıyla yapıldı.

SARIKAMIŞ DENİNCE AKLA İLK GELEN: DONARAK ŞEHİT DÜŞEN 90 BİN ASKER

“Sarıkamış’ı duydunuz mu” sorusuna ankete katılanların % 92’si “evet” yanıtını verdi. “Sarıkamış denince aklınıza ilk ne geliyor” sorusuna ise, deneklerin % 31,1’i “Donarak şehit düşen askerlerimiz”, % 30,9’u da “Şehitler / 90 Bin Şehit” yanıtını verdi. Yani Sarıkamış denince akla iki şey geliyor: Askerlerimizin orada donarak şehit düşmesi ve şehit düşenlerin sayısının 90 bin gibi yüksek bir sayıya ulaşmış olması. Harekâtı “yenilgi/hezimet” olarak görenler sadece % 1,2 gibi düşük bir oranda kaldı. Sarıkamış Harekatı hakkında yeterince bilgi sahibi olduğunu düşünenlerin oranı % 35,9 iken, % 40,5’i yeterli bilgiye sahip olmadığını ifade etti. % 23,6’lık ciddi bir oranın kararsız olması Sarıkamış Harekatı konusunda ciddi bilgi eksikliğinin olduğunu ortaya çıkardı. Araştırmaya katılanların % 47,7’si Enver Paşa’yı hezimetin sorumlusu olarak gördüğünü belirtirken, % 8,9 gibi küçük bir kesim sorumlu olmadığını beyan etti, %43,3’ü de kararsız kaldı. Deneklerin % 49,7’lik önemli bir kesimi Osmanlı Ordusu’nun Sarıkamış Harekâtı’nda Ruslara karşı savaştığından haberdar değil. Emin olmamakla birlikte bu görüşü paylaşanların oranı % 32,3, emin olanların oranı ise sadece % 18. Deneklerin % 81,4’ü de, tarih şuuruna sahip bir neslin yetişmesi için Sarıkamış Harekâtı’nın yeni yetişen nesillere anlatılması gerektiği görüşünde.

DEVLET YÖNETİCİLERİ, TARİHÇİLER VE MEDYA SARIKAMIŞ’A İLGİSİZ

Sarıkamış Harekâtı ve Sarıkamış şehitlerine devlet yöneticileri, tarihçiler ve medya tarafından gösterilen ilginin düzeyini ölçen soruya verilen yanıtlar ilginç sonuçlar ortaya çıkardı. Verilen cevaplar, son yıllarda devlet yöneticilerince Sarıkamış şehitlerine gösterilen ve giderek artan ilginin toplumun önemli bir kesimi tarafından hala yetersiz görüldüğünü ortaya koydu. Araştırmaya katılanların % 57,6’sı yöneticilerin ilgisizliğinden yakındı. % 27’si kararsız kalırken, % 15,5’i de yeterli ilginin gösterildiği kanaatinde. Deneklerin % 68,8 gibi önemli bir kesimi de yılda bir kez yapılan resmi törenlerin yeterli olmadığını ifade etti. Sarıkamış Harekatı’yla ilgili medyanın yaptığı yayınlar da, kamuoyu tarafından yeterli görülmedi. Verilen cevaplarda medyanın ilgisini yeterli bulmayanların oranı % 68,4 çıktı. Ankette deneklere, tarihçilerin Sarıkamış Harekatı’nın detaylarını yeterince tartışıp tartışmadıkları sorusu yöneltildi. Araştırmaya katılanların sadece % 1,8’i yeterince tartıştıklarını savunurken, % 65,8 gibi yüksek bir oranı tarihçilerin harekatın detaylarını yeterince tartışmadığını düşünüyor.

RESMİ TARİH TEZLERİ, BEKLENTİLERİ KARŞILAMAKTAN UZAK

‘Türk Halkının Sarıkamış Algısı Araştırması’nda, ankete katılanlara “Eğitim kurumlarında okutulan tarih derslerinin ne ölçüde güvenilir bulunduğunu” ölçmek amacıyla yöneltilen soruya verilen yanıtlar dikkat çekti. Soruya cevap verenlerin % 8,6’sı tarih derslerini hiç güvenilir bulmadığını, % 12,8’i biraz güvendiğini, % 31,2’si ise kısmen güvendiğini ifade etti. Bu durum Türkiye’de okutulan tarih derslerinin toplumun yarısından fazlasını, % 52,6’lık önemli bir kesimini tatmin etmediğini ortaya koydu. Buna karşılık tarih derslerini çok fazla güvenilir bulduğunu ifade edenlerin oranı ise, sadece % 9,8 çıktı. Araştırmada ortaya çıkan bir başka önemli nokta ise, geçmişi araştırma ve öğrenmeye yönelik ilgisizlik oldu. Anketteki verilere göre, geçmişe dair okuma ve özellikle araştırma alışkanlığının oldukça düşük olması nedeniyle okullarda verilen eğitimin yanı sıra televizyon programları, belgeseller ve filmler gibi görsel medya araçlarıyla tarihsel mekânlara yapılan gezilerin tarih bilincinin oluşmasında önemli bir paya sahip olduğu ortaya çıktı. Fakat araştırmaya katılanların, ebeveynleri ve akrabalarının anlattığı tarihi, televizyon programları, belgesel ve filmlerden daha güvenilir bulması dikkat çekti. Ankete katılanların %11,5’i ebeveyn ve akrabalarının tarihsel anlatılarına çok fazla güvendiklerini, % 33,8 gibi oldukça önemli bir bölümü de çok güvendiklerini beyan etti.

SARIKAMIŞ’A SAHİP ÇIKILMALI

Araştırmaya katılanlar Sarıkamış Harekâtı’nın askeri açıdan tam bir başarısızlık ve ender rastlanır türden bir trajedi olduğunun farkında oldukları halde Sarıkamış’a Çanakkale Zaferi kadar sahip çıkılması gerektiği konusunda hemfikir. Önemli bir kesimin algısı, Sarıkamış Harekâtı’nın tıpkı Çanakkale Savaşı gibi tüm İslam coğrafyasından askerlerin birlikte savaşarak şehit düştükleri kutsal bir mücadele olduğu yönünde. Nitekim araştırmaya katılanların % 81,4 gibi büyük bir kesimi tarih şuuruna sahip bir neslin yetişmesi için Sarıkamış Harekâtı’nın yeni yetişen nesillere anlatılması gerektiği görüşünde.