Cem DAŞDELEN

Yerel Yönetimler ve Sağlık Çalıştayı, Kars’ta Sağlıklı Toplumsal Yaşantı İçin Strateji Saptama Bilim Kurulunun hazırladığı rapor şöyle;
"Çalıştay planlamamız ve hazırlığımız öncelikle Kars’taki sağlık alanında mevcut durumu saptayarak yerel yönetime stratejisini belirlerken, popülizmden uzak bilimsel ve toplumsal önerilerde bulunmak temelinde olmuştur. Böylesi bir çalışma talebinde bulunan Kars Belediyesi’nin duyarlılık ve samimi istekliliğine bir kez daha teşekkür ederiz.Sağlık mühendisliği (Çevre Sağlığı) olarak 150 yıldan beri tüm dünyada bilinen belediyecilik hizmetleri ne yazık ki Kars’ta da çok yetersiz yürütülmüştür. Oluşan çarpık çevre sağlığı algısının toplum yararına değiştirilmesi kolay olmayacaktır. Kars Belediyesi’nin bu farkındalık ile değişim talebini ortaya koyması çok kıymetlidir ancak değişim çok uzun süreli ve emek yoğun bir çaba ile mümkündür. Belediyenin sürekliliği sağlamak için toplumsal denetlemeye ve değerlendirmeye de açık kurumsal düzenlemeler yapması önemlidir.Yaklaşımımız yerelin öncelik, gerekliliklerini gören, mevcut koşullarını algılayan, üstenci olmayan, üretken bir çabadır.Ekolojik bakış açısıyla, doğru ekiplerle sorunları doğru ele almak, doğru yerden harekete geçmek yerel yönetim için önemlidir.  Bu aynı zamanda motivasyon da sağlayacaktır. Ele alınan her sağlık alanı için amaç ve hedef önemlidir. Kısa, orta ve uzun vadeli hedefler belirlenmelidir.  Her yerel yönetimin her sorun için özgün durumuna uygun öncelikler belirlemesi gereklidir.Sağlıkla ilgili belediyeye ait yapılar (merkezler)Mevcut durum saptamada sağlıkla ilişkili yapı ve binaların incelenmesi de tarafımızca önemsenmiştir. Yeni yerel yönetimin devraldığı  sadece bina ve yapılar değil aynı zamanda sağlık anlayışıdır. Bu kapsamda Mezbaha, Çöp Toplama Merkezi, Hayvan Barınağı, Hayvan Pazarı, Asfalt Şantiyesi, Fırın ve Su Arıtma Merkezi de ziyaret edilmiştir.  Önceki eski yönetim(ler)in neredeyse tüm incelediğimiz merkezlere genel bir ilgisizlik ve umursamazlıkla yaklaştığı ortak kanıdır. Oysa bir merkezde görev alan belediye çalışanının bireysel çabasının dahi ne kadar etkili olabildiği görülmüştür. Ancak ciddi sorunlar bireysel çabalarla çözülemez.Birimlerin sağlıkla ilgili çalışmalarıİçme suyu arıtımı ve içme ve kullanma suyu şebeke siteminin sorunsuz sürdürülmesi ve suyla ilgili risklerin sürekli denetimi ve kontrolü; gıda güvenliği; katı atık depolama alanı ve atık su arıtım tesisi çalışmaları; çöp depolama alanının ıslahı; hafriyat atıkları için bir alan düzenlenmesi çalışması;  mezbaha atıklarının zararsızlaştırılması yönünde çalışmalar; sokak hayvanlarına yönelik olarak özel çaba; hayvan sağlığı bakım ve altyapı olanaklarının iyileştirilmesi öncelikli çalımalar arasında yer almalıdır.Sağlık hizmetleri yönünden değerlendirdiğimizde de sağlık hizmeti sunan kurumlara altyapı desteği de (bina onarımı, çevre düzenlemesi vb.) öncelikler arasında olmalıdır. Kentsel rekreasyon alanlarının arttırılması amacıyla olanaklar ölçüsünde girişimlerde bulunulması (nehir kenarı yürüme yolları, dinlenme alanları vb). da önemlidir. Üniversite öğrencilerine yönelik tesisler kurulması (çamaşırhane, kütüphane, kitap kafe, spor tesisleri vb). sağlık algımızın bir parçası olmalıdır.Mevcut durumu saptamak için bir diğer çabamız belediyenin içinden sağlık durumunun nasıl algılandığı ve neler yapıldığı ya da yapılma çabasında olunduğunu anlamak olmuştur. Bu kapsamda Belediyenin çeşitli birim ve müdürlüklerinin rapor ve sunumları çok değerlidir. (Kadın Çalışmaları Birimi, Belediye Evde Bakım Birimi, Belediye Veteriner İşleri Müdürlüğü Çevre Hizmetleri Birliği, Belediye İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Birimi, Belediye Temizlik İşleri Müdürlüğü, Belediye Fen İşleri Müdürlüğü, Belediye Zabıta Müdürlüğü, Belediye Su ve Kanalizasyon Müdürlüğü, Belediye Park Bahçeler Müdürlüğü).Rapor ve sunumlar için genel olarak, bütüncül hareket ve sağlığa bütüncül bakış açısının ol(a)madığı değerlendirmesi yapılabilir. Yaşanmakta olan ciddi sorunlar için, öneri, planlama, özeleştiriler sunumlara/raporlara yeterince yansıtılamamıştır. İlgili tüm birim ve müdürlüklerin sağlık eksenli birlikte, koordine ve motive çalışması elzemdir.  Yine ilgili tüm birimlerin yaptıkları işi teknik iş olarak algılamaması ve sağlık hakkında farkındalık kazandırılması, bunun için birim içi çalışmalar (hizmet içi eğitim ya da sürekli mesleki gelişim çalışmaları) yürütülmesi önemlidir.Birim amirleri motivasyonlarını yüksek tutmalı; halkın katılımına yönelik, talebe değil üretmeye yönelik, birim çalışanlarının teknik kapasitelerini yükselten bir çalışmayı önlerine koymalıdır. Neredeyse hiç yapıl(a)mamış olan hizmet içi eğitimler hızla planlanmalıdır. Birimler tarafından, sistematik, üretken ve ileriyi hedefleyen, halkı özne kılmaya yönelik, toplumun sürekli denetim ve eleştirisine olanak tanıyan mekanizmalarla denetlenebilir- hesap verebilir - şeffaf çalışmalar planlanmalıdır. Bir önceki çalışma anlayışının belediye emekçilerini ve toplumu mutsuz ettiği açıktır. Ancak hızla talep eden/mağduriyet söylemlerinden çıkılmalı ve özyeterliliği olan bağımlılıktan kurtulmuş birim çalışmaları için özgün çalışmalar başlatılmalıdır.Çalıştaydaki bir diğer hedef, yukarıda belirtilen sunuları ve birimleri güçlendirmek adına konuların uzmanları tarafından sunuların yapılmasını sağlamaktı. Birçok yönden tamamlayıcı olan sunumların kitapçığa dönüştürülmesi ileriye dönük bir başvuru kaynağı olabilecektir.Toplum katılımı ve kamu kurumları arası eşgüdümYeni yerel yönetimin Sağlık Stratejisi belirlerken ilgili tüm Kamu Kurumlarına, Üniversite Bileşenlerine, Sivil Toplum Kuruluşlarına, Demokratik Kitle Örgütlerine çağrıda bulunması ve görüş talep etmesi konuyu doğru ele almak yönünde çok değerli bir çabadır. Ancak bu çabaya özellikle akademinin yanıtsız kalması; hastaneler, toplum sağlığı merkezi, sağlık müdürlüğü gibi kurumların olumsuz yanıtı veya kayıtsız kalması halk sağlığı adına çok büyük bir eksikliktir. Katılan Kamu Kurumları, Sivil Toplum Kuruluşları ve Demokratik Kitle Örgütlerinin yeni yerel yönetimine sağlık bakış açısı ve hizmetleri yönünde çok büyük katkısı olduğu görülmüştür. Önemli olan, bu katkı, eleştiri ve desteklerin sürekliliğini sağlayacak mekanizmaların kurulmasıdır. Böylesi mekanizmalar toplumsal sağlık algısını ve dolayısıyla yerel yönetimleri güçlendirecektir.Tüm hizmetlerin planlama aşamasından değerlendirme aşamasına kadar sağlık, doğa ve kadın açısından ele alınması ciddi katkılar sağlayacaktır. Tüm süreçlerde toplumun, Kamu Kurumlarının, Üniversite Bileşenlerinin, Sivil Toplum Kuruluşlarının, Demokratik Kitle Örgütlerinin katılımının sağlanmasında ısrarcı olunmalıdır. Sağlıklı bir toplum inşasında toplumla birlikte öğrenme süreci önemlidir. Toplumun içinde yürütülecek çalışmalar bu açıdan çok değerlidir.Öncelikli toplum sağlığı çalışmalarıİçme suyu arıtımı ve içme ve kullanma suyu şebeke sisteminin sorunsuz sürdürülmesi ve suyla ilgili risklerin sürekli denetimi ve kontrolü; güvenilir gıda; katı atık depolama alanı ve atık su arıtım tesisi çalışmaları; çöp depolama alanının ıslahı; hafriyat atıkları için bir alan düzenlenmesi çalışması;  mezbaha atıklarının zararsızlaştırılması yönünde çalışmalar; sokak hayvanlarına yönelik olarak özel çaba; hayvan sağlığı bakım ve altyapı olanaklarının iyileştirilmesi öncelikli çalışmalar arasında yer almalıdır. Bir an önce Kars halkı ile birlikte harekete geçilmelidir.Kentsel alt yapı çalışmalarını da güçlendirecek toplumsal hijyen eğitimleri de bu çalışmalara güç verecek; toplumsal duyarlılık ve yurttaşların sorumluluk almasını artıracaktır. Sağlık tartışmaları önemlidir. Tıbbileşen sağlık algısının dönüştürülmesi, sağlıklı olma halinin ve  toplumsal sağlığın halk ile birlikte tartışılması olumlu kazanımları getirecektir. Tüm belediye çalışmalarının sağlıkla ilgili olduğu ve toplumsal sorumluluğun ne kadar önemli olduğu bu bir araya gelişlerde görülecektir.Kadın sağlığı çalışmaları önemlidir. Kadınların kamusal alana girişlerinin artırılmasının doğrudan toplum sağlığı ve sağlıklı davranışları da güçlendireceği, dünya sağlık literatüründe gösterilmiştir. Bu nedenle sağlık çalışmalarında kadınlara öncelik verilerek sağlık çalışmaları bir arada yürütülmelidir. Özellikle kadınlara yönelik sağlık eğitimi ve aktivitelerin gerçekleştirileceği mahalle ya da bölge tabanlı belediye birimleri kurulması (belediye evi) değerlidir.Küçük üretici birlikleri; konseyler (kadın, gençlik, engelli vb.); festivaller, panayırlar, şenlikler; toplumsal yaşam alanlarının olanaklar açısından zenginleştirilmesi (parklar, sinemalar, kültür merkezleri vb); küçük üretici pazarları ve bu çalışmalarda kadınlarının öncelenmesi toplumsallaşmada önemli katkılar sunacaktır. Yine yerel hizmetlerin yönetimi muhtarlarla sınırlı kalınmadan mahallelinin direkt katılımını da sağlayacak şekilde mahallere kaydırılabilmelidir.  Mahalle, sokak, ev, okul, işyeri toplantıları önemlidir. Planlama aşamasında toplum katılımına yönelik mekanizmaların kurulması önemlidir. Grup görüşmeleri, atölyeler vb.. çeşitli yöntemler denenmelidir.Halkın yeni seçilen belediyeye dönük olumlu bir yaklaşımı ve ciddi beklentisi görülmektedir. Türkiye genelinde görülen çarpık kentleşme ve doğa talanı açısından Kars’taki durum durdurulabilir düzeydedir. Kent toprakları, doğa ve tarihsel alanların tahribatına engel olunabilir. Kars’ın doğa, çoklu etnisite-inanç-kültür, turizm vb. gibi ciddi avantajları bulunmaktadır.  Yeni seçilen yerel yönetime yukarıda bahsettiğimiz konularla ilgili bilimsel öneri uyarıların daha ayrıntılı olarak ele alındığı rapor ayrıca sunulacaktır. Süreç içerisinde üzerimize düşen tüm destek ve dayanışmayı göstereceğimizi belirtir, başarılar dileriz."