Tarihçi Dr. Candan Badem'in, Birzamanlar Yayıncılık'tan çıkan yeni kitabının başlığı Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti.

Kitapta, 93 Harbi olarak adlandırılan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Rusya'nın ilhak ettiği ve Mart 1918'e kadar çarlık yönetiminde bir vilayet (Rusçasıyla oblast) oluşturan üç Osmanlı sancağından (elviye-i selase) ikisinin 1878-1914 yılları arasındaki öyküsü anlatılıyor.

Osmanlı devletinin Batum, Çıldır ve Kars sancaklarından birincisi Rusların Batum oblastına, son ikisi de Kars oblastına dâhil edilmişti. Kars oblastı bugünkü Kars ve Ardahan illeri ile Erzurum'un Oltu, Olur, Şenkaya ve Narman ilçelerini kapsıyordu. Ekim 1917 Sosyalist Devrim'inden sonra kurulan Bolşevik hükümeti 3 Mart 1918'de imzaladığı Brest-Litovsk Antlaşması ile elviye-i selase'den çekildi. 1878 ile 1918 yılları arasındaki kırk yıllık sürede Rusya'ya terk edilen bu Osmanlı topraklarında neler olup bittiği konusunda Türkçede kapsamlı bir monografi şimdiye değin yoktu. Badem'in kitabı bu boşluğu doldurma konusunda önemli bir adım.

Akademik bir üslupla yazılmış olan kitap yazarın Rusya, Gürcistan ve Ermenistan'da bulunan çarlık arşivleri ile Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulduğu belgelere ve çeşitli dillerde başka kaynaklara dayanıyor. Bu kaynakların büyük çoğunluğu ilk kez yayımlanan arşiv belgelerinden oluşuyor. Eskiden Türkiyeli araştırmacılara kapalı olan eski çarlık ve Sovyet arşivleri bir süredir bütün araştırmacılara açılmış durumda. Yazar Türkiye'den gelip Ermenistan devlet (ulusal) arşivinde araştırma yapan ilk Türk tarihçi olarak tanınıyor.

Kitap o dönemde Kars vilayetinde (Karsskaya oblast) meydana gelen demografik, etnografik, ekonomik, idari, siyasal ve kültürel değişimler, göçler ve toprak sorunu üzerinde duruyor. Birinci bölümde konu üzerindeki mevcut literatürün eleştirel bir değerlendirmesi yer alıyor. Daha sonraki kısımlar askerî-halk yönetimi, çarlığın iskân politikası, toprak sorunu, ekonomi ve vergiler, yargı organları ve asayiş sorunları, yerel yönetim, bayındırlık ve ulaşım, eğitim, kültür ve sağlık bölümleri ile bir sonuç bölümünden oluşuyor. Kitapta bol miktarda istatistik tablolar ve görsel malzeme ile bazı belgelerin fotokopileri de yer alıyor. İstatistik tablolar o zamanki Kars vilayeti nüfusunun köy ve şehir bazında çok ayrıntılı bir şekilde milliyet, mezhep, yaş, cinsiyet, zümre, mülkiyet, meslek, okuryazarlık, okullaşma, medeni hal, arazi dağılımı, hayvan varlığı, taşıtlar, işletmeler vb kategorilere göre dökümünü veriyor.

Yazarın kitabındaki temel tezlerinden birisi o zamanki Rusya'nın Ermeni milliyetçi hareketini tehlikeli bulduğu ve Ermenilerin Kars vilayetinde ağırlık kazanmasını uygun görmemiş olduğu şeklinde. Yazar bir zamanlar çok kültürlü ve çok dinli/mezhepli bir yer olan Kars vilayetinin tarihini nesnel ve tarafsız bir biçimde yazmaya çalıştığını şu ifadelerle belirtiyor:

“Tarihçinin kılıcının her iki yanı da keskin olmalıdır. Yani herkese karşı, örneğin hem Osmanlı devletine hem de çarlığa karşı keskin olmalıdır. Ben burada Kars'ın renklerini oluşturan bütün kültürel, etnik ve dinsel gruplara karşı önyargısız ve tarafgirlikten uzak hareket etmeye çalıştım. Hiçbir grup için mağdurluklarla veya zaferlerle dolu “görkemli” bir tarih yazmaya çalışmadım, sadece hakikati anlamaya çalıştım. Bunun için her kaynağa karşı mesafeli olmak ve eleştirel yaklaşmak gerekiyordu, ben de bunu yapmaya çalıştım.”

Candan  Badem Kimdir?

1970 Ardahan, Hanak, Vardosan (Yamaçyolu) köyü doğumlu, Börk Köyü nüfusuna kayıtlı.

Boğaziçi Üniversitesi İşletme Bölümü, 1992 mezunu. Çeşitli şirketlerde çalıştı, 1995-2000 yılları  arasında Kazakistan'da bulundu. Birmingham Üniversitesi Rusya ve Doğu Avrupa Çalışmaları merkezinde yüksek lisans yaptı (2001). Doktorasını Sabancı Üniversitesi tarih doktora programında tamamladı (2007). Kırım Savaşı üzerine yazdığı doktora tezi Brill Yayınevi'nce The Ottoman Crimean War (1853-1856) başlığıyla yayımlandı (2010). Çeşitli makaleleri ve çevirileri yayımlandı. Okan Üniversitesi'nde ders veriyor. Çok iyi düzeyde Rusça ve İngilizce biliyor. Gebze Osman Yılmaz Mahallesi’nde oturan Candan Badem, evli ve bir çocuk babası.  

Kitap künye :

Candan Badem

Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti

16 cm x 23.5 cm, karton kapak, 480 sayfa

74 fotoğraf + 52 belge + 6 harita

isbn: 978-975-6158-14-2

Fiyatı: 36 YTL

Birzamanlar Yayıncılık

İstanbul, Haziran 2010