Anonim Halk Edebiyatının en önemli ürünlerinden olan ve yakın zamana kadar sözlü anlatım yoluyla nesilden nesile aktarılan masallar, günümüzde daha fazla aranılır hale gelen yiğitlik, adalet, doğruluk ve evrensel insanlık değerleri işlenmesinin yanısıra tüm kültürler için önemli bir eğitim malzemesi.

Türkiye'de bugün sözlü geleneğin en güzel örneklerinden biri olan masalları anlatarak halkı eğlendiren, eğiten ve farkında olmadan milli bir gelenek oluşturan usta kadın anlatıcılara Kars ve yörelerinde ''Nağıl Neneleri'' veya ''Masal Anaları'' deniliyor.

Yüzyıllardır Kars ve Erzurum gibi kentlerde yaşayan kadın masal anlatıcıları sayesinde Türkiye'de kendine özgür bir kültür ortamı oluşturuldu. Bu yörelerde neneden çocuğa veya toruna aktarılan masallar, yüzyıllardır savaşların ve çatışmaların içinde süzülerek halk kültürünün en zengin derlemelerine kaynaklık etti. Masal anlatmayı meslek edinme bu renkli ve ilginç kadın masal anlatıcılarına ülkede ve dünyada pek fazla bilinmiyor.

Türk masal dünyasında masal anlatanların ve masal anlatılan yerlerin özel bir yeri bulunuyor. Bilindiği gibi Doğu Anadolu Bölgesinde özellikle Kars ve Erzurum'da mevsim koşullarının şiddetli ve çok uzun geçmesi, geçmişte herhangi bir eğlence yeri olmaması masal geleneğini, söz konusu yerlerde özellikle köylerdeki evlerde çocukları eğlendirmek için önemli bir araç haline geldi.

Ancak zamanla değişen ve gelişen iletişim teknolojisi ile sosyal yaşam çok önemli bir kültür değerinin çeşitli yörelerde kaybolmasına neden olmaktadır.

-''NAĞIL NENELERİ'' PARAYLA MASAL ANLATIYOR-

Bu amaçla yönetmenliğini Doğuş Üniversitesi Sanat Tasarım Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Başkanı Yrd. Doç. Dr. Berrin Avcı Çölgeçen'in yaptığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın desteğiyle ''Nağıl Nineleri'' ismini verdiği belgesel filmi, 1,5 yıllık çalışmanın sonucu tamamladı.

Belgeselde köklü anlatım geleneğini meslek edinen yaşlı kadın masal anlatıcıların günümüzdeki son örnekleri, yaşam öyküsü ve bu bağlamda Türkiye'deki Anadolu halk edebiyatının en önemli ürünü olan masalların ve masal anlatma geleneğinin evrensel boyutta sinematoğrafik bir yaklaşımla kamuoyuna sunulmasını amaçlanıyor.

Hem kış hem de yaz çekimleri yapılan belgeselde, masal anlatıcılığı geleneği ''nağıl nenesi'' Leyla Yalgar çevresinde işleniyor. Belgesel için kentte bu geleneği bilen son 3 kişiye ulaşan Yrd. Doç. Dr. Çölgeçen, ayrıca yöredeki halkla, Kafkas ve Selçuk üniversitelerinden çeşitli akademisyenlerle röportajlar da yaptı.

Belgesel çekimi sırasında yapılan araştırmada, bu anonim halk edebiyatı ürünlerini Kars'ta masal anaları veye mahalli tabirle ''nağıl neneleri'' denilen yaşlı ve çocuk sahibi kadınlar anlatıyor. Kadınlar masal anlatma geleneğini kendi masal havalarına uygun çeşitli etkinliklerde, köy odalarında, davetlerde veya tandır başlarında yapıyor.

Kadın masal anlatıcılarının, günümüzdeki son örneklerini gözler önüne seren, bu sayede Anadolu halk edebiyatının en önemli ürünlerinden olan masalları ve masal anlatma geleneğini ele alan belgesel film, kuşaklararası kültürel miras paylaşımına kalıcı katkılar sunacak.

Masallar daha çok imece halinde yapılan işlerde, zamanın çabuk geçmesi amacıyla anlatılıyor. Parayla tutulan neneler daha çok kadın kahramanların baş rolde olduğu ''Gökçek Fatma'', ''Arabüzengi'', ''Bir padişahın Gazabı'', ''Üç Bacı'', ''Yeddi Gardaş Bir Bacı'' masalları anlatıyor.

Belgeselde, masalların bir sosyalleşme ve eğitim aracı olduğu vurgulanarak, masal anlatan nenelerin değişik kültürel yapıyı oluşturan elemanları aktarmada ve toplumlarda üst yapıyı oluşturmada çok önemli bir işlevi üstlendiği temasına yer veriliyor.

Filmde, Karslıların, Türk kültür dünyasının içinde bunca zaman büyük bir sihirli dirençle korudukları renkli ''Masal Anaları'' geleneğini hızla kaybetmesine dikkat çekiliyor.

Doğuş Üniversitesi ev sahipliğinde, ''Nağıl Neneleri'' belgesel filminin galası 4 Kasım'da sanatseverlerin katılımıyla yapılacak.