Volkan KARABAĞ - Tacettin DURMUŞ  

Azerbaycan Cumhuriyetinin kuruluşunun 101. yıldönümü ve Azerbaycan Cumhuriyeti Diplomatik Hizmet Kurumlarının 100. Yıldönümü, Kars’ta da çeşitli tören ve etkinliklerle kutlandı.

Azerbaycan Kars Başkonsolosluğu tarafından düzenlenen kutlama etkinlikleri kapsamında; Azerbaycan Edebiyatının ölümsüz yazarlarından Celil Mehmedguluzade’nin ‘Ölüler ve Deliler’ adlı trajikomik tiyatro eseri Azerbaycan’dan da önce ilk kez Kars’ta sahnelendi.

Ahmet Arslan Kongre ve Kültür Merkezinde sahnelen oyun büyük beğeni kazandı ve oyuncuları ayakta alkışlandı. Oyunu Kars Valisi Türker Öksüz, 14. Mkz. Piy. Tug. Kom. Tuğ. Gen. Özgür Nuhut, Azerbaycan Kars Başkonsolosu Nuru Guluyev, Emniyet Müdürü Ümit Bitirik, İl Jandarma Alay Komutanı Albay Osman Kılıç, rektör yardımcı Prof. Dr. Engin Kılıç, akademisyenler, Kafkas Üniversitesi öğrencileri ve Karslılar izledi.

İlk kez sahnelenen oyunun sonunda tek parçadan oluşan dev Azerbaycan ve Türk Bayağı sahneye taşındı. Bayrağı ayakta karşılayan Vali Türker Öksüz, 14. Mkz. Piy. Tug. Kom. Tuğ. Gen. Özgür Nuhut, Azerbaycan Kars Başkonsolosu Nuru Guluyev, Emniyet Müdürü Ümit Bitirik ve İl Jandarma Alay Komutanı Albay Osman Kılıç, sahneye çıkarak bayrak arkasında oyuncular ile birlikte bayrağı tuttu.

Azerbaycan Kars Başkonsolosu Nuru Guluyev’in ev sahipliğinde sahnelenen oyunun yönetmenleri devlet sanatçıları Tofiq Seyidov ve Nurbeniz Nifteliyeva, eserinin ressamı devlet sanatçısı Seyyad Bayramov, müzik yapımcısı Aziz Ağayev, rejisörü Zakir Feteliyev ve dekor sorumlusu sanatçısı Rza Huduyev ve diğer oyuncular oyunun ilk gösteriminin Kars’ta yapılmasından duydukları mutluluğu dile getirdi.

Azerbaycan ve Türkiye milli maşlarının okunduğu gösterim öncesi dekor sorumlusu sanatçısı Rza Huduyev oyun hakkında izleyicileri bilgilendirdi. Huduyev, 37 kişi tarafından sahnelenen Ölüler ve Diriler tiyatro oyununun Azerbaycan Edebiyatının ölümsüz yazarlarından Celil Mehmedguluzade’nin Sovyet döneminde 1930 yılında yazdığını ve Azerbaycan Cumhuriyetinin kuruluşunun 101. Yıldönümünde ilk kez Kars’ta sahnelenmesinin son derece önemli olduğunu söyledi.

Guluyev: “Lakin ruhu özgür olan bir milleti hiçbir kimse köle edemez.”

Gösterim öncesi konuşma yapan Azerbaycan Kars Başkonsolosu Nuru Guluyev, 28 Mayıs’ın Cumhuriyet günü ve Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu gün olduğunu hatırlattı. Azerbaycan Cumhuriyetinin 101. Kuruluş günü münasebetiyle onunun ilk kez Kars’ta sahnelenmiş olmasının büyük önem taşıdığını söyleyen Guluyev, salonu dolduran başta Kars Valisi olmak üzere her kese teşekkür etti.

‘Lakin ruhu özgür olan bir milleti hiçbir kimse köle edemez’ diyen Başkonsolos Guluyev konuşmasında Azerbaycan halkının özgürlük mücadelesinin tarihine kızıl harflerle yazılmış olduğunu ve 1918 yılının 28 Mayısının, her Azerbaycan vatandaşının milli gurur hissi duyduğu, arzularının çiçek açtığı bir gün olduğuna dikkat çekti.

28 Mayıs 1918 tarihinde Doğuda ilk defa özgür, demokratik, dünyevi değerlerle söylenen bağımsız bir Cumhuriyetin kurularak dünyaya ilan edildiğini de konuşmasında belirten Azerbaycan Kars Başkonsolosu Nuru Guluyev: “Yüzyıllarca özgürlük ve bağımsızlık arzusu ile yaşayan Azerbaycan halkı yüz yıl önceki bu ışıklı Mayıs ayında bu arzuna kavuştu. Halkımız 1918 yılının 28 Mayısında Çarlık Rusya'sının bir asırdan fazla devam eden esaretinden kurtuldu. Şarkın ilk demokratik Cumhuriyetinin temeli atıldı. Aynı gün Azerbaycan Milli Şurasında İstiklal Beyannamesi kabul edildi. Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin kurulması 20. yüzyılda halkımızın hayatında yeni bir merhale ve tarihi hadise oldu.

Müslüman şarkında ilk demokratik Cumhuriyet olan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti ülkemizin yüzyıllarca sosyal, iktisadi, içtimai, siyasi ve medeni inkişafının, halkımızın mili uyanışı ve dirilişi proseslerinin mantığı neticesi gibi meydana çıkmıştır. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti halkımızın siyasi şuur seviyesinin entelektüel ve medeni potansiyelinin yüksek istidad ve kabiliyetinin ilan edilmesinde Halk Cumhuriyetimizin teşekkül olmasında ve faaliyet göstermesinde Cumhuriyete rehberlik etmiş şahısların büyük hizmetleri olmuştur.

Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Avrupa’nın demokratik değerleri ile Şark medeniyetinin hassasiyetlerini ulvi bir şekilde birleştiren yeni devlet ve cemiyet numunesi idi. İlk Cumhuriyet devrinde hayata geçirilen tedbirler müstakil devletçiliğimizin temellerinin atılmasının gelecek inkişaf yolunun oluşması bakımından büyük önem taşımıştır. Demokratik hukuk ve özgürlüğün beraber olması, etnik ve dini mensubiyetten asılı olmayarak bütün vatandaşların beraber hukuklarının tanınması çok önemlidir. Hatta birçok Avrupa ülkesinden daha önce kadınlara seçeme ve seçilme hakkının verilmesi, Azerbaycan dilinin devlet dili olarak ilan edilmesi, eğitim ve gelişmeye hususi dikkat gösterilmesi, düzenli milli ordunun kurulması gibi diğer işlerin Halk Cumhuriyeti Hükümetinin yürüttüğü siyasetin bir parçası olması mahiyeti ve manası çok önemlidir.

101 yıl önceki müstakil Azerbaycan’ın uzun yıllar yaşayamayacağı ileri sürülmüş. İlk Cumhuriyetimizin doğuşu tarihin dolaşık vaktine denk gelmişti. Müstakil maraklarla ülkeye saldıran dış güçlerin çok sayılı tazyikleri neticesinde genç devletimizin parlamentosu 1920 yılının Nisan ayının 27’sinde hükümeti tahvil verdi. Böylece Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin 701 günlük şerefli ömrüne son verildi. Türk dünyasının ilk müstakil devleti sükûta uğradı. Lakin ruhu azad olan bir milleti hiçbir kimse köle edemez. 1918 yılının Mayıs ayında 70 yıl sonra Azerbaycan halkı yeniden ayağa kalktı. Öz hakkını, özgürlüğünü, bağımsızlığını ve bütünlüğünü talep etti. Bu yolda büyük zorluklar çekti, şehitler verdi. Ama yolundan dönmedi. 1991 yılının Ekim ayında Azerbaycan halkı 20 yüzyılda ikinci defa bağımsızlığını ilan etti. Bağımsızlığı ve kanı pahasına alınmış azaldığını korumak yolunda halkımız türlü saldırılara maruz kaldı, topraklarımız gasp edildi, şehitliğin kara nakışları geçip gitti. Lakin bağımsızlık aşıklarının gergin emeği ve mübarezesi sayesinde asrın sonunda Azerbaycan’ın bağımsızlığını koruyup kollamak mümkün oldu. 1993 yılının Mayıs ayında hükümet buhranının son derece keskinleşmesi ile ülkede vatandaş muhaberesinin baş vermesi ve müstakilliğin yitirilmesi tehlikesi oluşunca halkın çağrısı ile Umum Milli Lider Haydar Aliyev ikinci defa hâkimiyete getirildi ve Azerbaycan müstakilliğinin yeni merhalesine kadem koydu. Çiçeklenme iktisadi inkişaf devri başladı.

Azerbaycan’ın son 30 yıldan fazla bir devirde ehate den tarih bu yıllar arasında halkın hayatının bütün sahnelerinde baş veren diriliş muasır müstakil Azerbaycan Devletinin mimarı Ulu Önder Haydar Aliyev’in adı ile bağlıdır. Azerbaycan’ı müstakil devlet kuruculuğunun başına götüren yol öz başlangıcını aslında 1969 yılının daha rehberin hakimiyete geldiği zamanda götürmüştü.

Azerbaycan Devlet müstakilliğinin kurulmasından sonra Haydar Aliyev’in yeniden ülkenin başına getirilmesi ile Azerbaycan’ın içtimai- siyasi, sosyal, iktisadi, ilmi ve medeni hayatında dış ilişkilerinde büyük dönüş başladı. İlmi esaslara dış ilişkiler normuna ve prensiplere uygun devlet kuruculuğu programı başladı. Geleceği gören Haydar Aliyev’in hayata geçirdiği büyük tedbirler neticesinde bir taraftan milli ordumuzun kurulması, Azerbaycan’ın milli menfaatlerini korumaya kadir nizami silahlı güçlerin yaratılması, topraklarımızın müdafaa edilmesi ile büyük adımlar atıldı. Diğer taraftan bütün siyasi ve diplomatik vasıtaların hayata geçirilmesi ile 1994 yılının Mayıs ayında hayati önem taşıyan ateşkes ilan edildi.

Ülke dâhilinde yaranmış nispi sakitlikten ve dış alemde Azerbaycan’a karşı artan inanç ve meraktan istifade ederek 1994 yılının ortasında ‘Asrım Mukavelesi’ diye bilinen ilk petrol sözleşmesinin imzalanması ve gerçekleştirilmesi Haydar Aliyev tarafından hazırlanmış ve yapılmıştır. Ve müstakil Azerbaycan’ın iktisadi inkişaf konseptini teşkil eden petrol stratejisinin hayata geçirilmesi büyük başarılardır.

Mubassır ve bağımsız Azerbaycan Devletinin kurucusu milli devletçiliğimizin ideal esasını Haydar Aliuyev kurmuştur. Bütün manalı hayatını kendi halkına bahşeden Ulu Öder’in kurucusu olduğu Bağımsız Azerbaycan gittikçe daha da gelişecek ve kurucusu Aliyev’in adını sonsuza kadar yaşatacak.” Dedi.

Öte yandan Azerbaycan Kars Başkonsolosu Nuru Guluyev, Konsolos Yardımcısı Tural Hasanaov ve Iğdır Konsolosu Behdut Gadalı, gösteri öncesi misafirlerini Kars’ın tarihi ve turistik yerlerini gezdirdi. Tiyatro sanatçıları Kars Kalesi eteklerindeki tarihi alandaki ‘Kars’ yazısının önünde bir araya gelerek Azerbaycan’dan getirdikleri dev Azerbaycan ve Türk bayrağı açarak hatıra fotoğrafı çektirdi. Tiyatro ekibi daha sonra Azerbaycan ve Türk bayrağı eşliğinde Kars Kalesi çevresini, tarihi hamamlar bölgesini ve taş köprüyü gezdi. Heyet daha sonra Azerbaycan’ın kurucu Umum Milli Lideri merhum Haydar Aliyev’in Erzurum Caddesi üzerinde bulunan heykelini de ziyaret etti.