ORADA BİR KADIN VAR UZAKTA!

ADI: NİCİ HALA

Yolumuz bu kez Kars’a düştü.

Eski adı Zavot.

Köyün yanında iki yükselti vardır.

2400 metrede bir geçit.

Adını bu iki tepeden alır

Boğatepe.

El emeği gıda üreten kadınlar,

sürdürülebilir bir yaşam

ve Hürriyet Hanım,

Koçulu ailesinden.

Halk arasında annesinin

( Necavet Hanım)lakabı: NİCİ Hala.

O gün bu gün bu lakap

Hürriyet hanıma da çok yakışmış.

Bu gün Nici Hala’nın misafiriyiz

Boğatepe’de.

Dışarda kar yağıyor.

Tipi var.

Ne gam,

sımsıcak bir yuvadayız şimdi.

21 çeşit ürün, hepsi yerli malı,

Ekolojik ahvaltı geleneği.

Peynir,reçel çeşitleri,

alın teri, el emeği gıdalar marka olmuş.

KARS-BOĞATEPE’Lİ NİCİ HALA

Bir banka emekli müdürü.

Emekli olunca köye yerleşmiş.

Çok hoş sohbet.

Sülalesinin soy ağacı ile

başlıyor sohbete.

Koçulu sülalesi nereden gelmiş,

ne yapıyor?

Doktor Kemal Koçulu hafıza rehberi.

O güzel beyaz atı ve

atalardan kalma taş evi,

el işleri ile özenle bezenmiş odaları.

Tanışmak hoştu

İki çocukluk arkadaşı

Dr. Kemal ve Ümit abi.

Uzun yıllar hiç gelmemiş

bu kadim topraklara Ümit abi.

At sırtında bir köyden bir köye gidiş,

fırtınaya tutulma ve

ölümden kurtuluş macerası ile

anılarda kalan çocukluk hikayeleri.

İnanılması zor!

Dr. Kemal abi çok kültürlü,

araştırmacı aynı zamanda.

Taa Kafkaslardan, Tiflis’ten

iz sürüyor atalarına dair.

Kalbi hep burada.

İKİ TEPENİN YAMACI: BOĞATEPE

Geniş meralı Boğatepe köyü.

Kars’a 50 km uzaklıkta.

Boğatepe inekleri özel, yerli.

Türkiye’nin önemli et, süt ve

peynir tedarikçisi.

1970’li yıllar; köyden kente göç.

Köy 200 haneden, 60 haneye kadar düşer.

Hayvancılık can çekişir.

Mandıralar teker teker kapanır.

Gençler eğitim- öğretim için

büyük şehirlere göçer.

Köye dönüş olmaz.

Büyükler yaşlanır.

El ayak tutmaz.

ELİM KAZA: DÖNÜM NOKTASI

2000 yılında elim bir kaza yaşanır.

Okul servis aracı kaza yapar.

20 kişi ölür ve 7 ailenin çocukları

tamamen kaybedilir.

Hayatını kaybedenlerden biri de

Adnan Koçuludur.

Aktivist iş adamı İlhan Koçulu

taziyeleri kabul etmek üzere

köye gelir İstanbul’dan.

Gençliğindeki o güzel günleri anımsar.

Şimdi köy mahsundur.

Ekonomik olarak çökmüştür.

Taziye acı yemekleri ile devam eder.

Bu arada köy için ne yapılabilir arayışları başlar.

Geçmişteki yaşam, gelenekler gözden geçirilir.

Yöreye özgü atalardan kalan

yerel “Kavulça Buğdayı” bulunur kilerlerden.

Ekimi üç köyde başlar.

Ancak 2400 metre yükseklik,

haliyle verim düşüktür Boğatepe’de.

Arpaçay “Kavulça Budayı” ambarı olur.

Rakım 1200 m. Ilıman iklim.

Geçimlik köylerin sayısı artar.

Kars’ın yeşil sebze ihtiyacını köylerden.

BOĞATEPE ÇEVRE YAŞAM DERNEĞİ

Köylerde yerel sürdürülebilir kalkınmanın

önemi kahvelerde ve

toplantılarla herkese anlatılır.

Ekoturizm yönünde destekler sağlanır.

Geçmişten gelen mirası korumak,

geliştirmek ve aktarmak için

“Boğatepe Çevre Yaşam Derneği” kurulur.

60 üyesinden 40’ı kadındır.

2009 yılında köye günde 3-5 misafir gelir.

Hafta sonları daha çok.

Gelen misafirlere peynir tabağı sunulur.

Masraflar ev sahibi aileden.

Geleneksel Tanrı misafirliği.

Her eve bir misafir şeklinde düzenleme.

2020’li yıllara doğru yöresel kahvaltı ve

yemekler düşünülür.

Standart bir menü:

Köy kahvaltısı 21 çeşit.

En az 4 çeşit peynir, 

4 çeşit ev reçeli,

süt,bal,kaymak,

tereyağı,sarı yağ,

yumurta,

kete, pişi, ekmek.

Her şey yöresel.

Yöresel yemekler: Turşu, bulgur aşı, kaz.

Ancak bir zaman sonra misafirler akın akın.

Bu işin üstesinden anca kadınlar gelir denilir.

Hakkaniyet ölçüsünde gelen misafirler

evlere eşitçe dağıtılmaya başlanır.

Köy dört mahalle.

Her mahallede bir başkan.

Kadınlar misafirlerle birlikte oturup

kendi hikayelerini aktarır.

Sohbet koyulaşır.

Köylü kadınlar iletişim yöntemleri

derslerine başlar.

İlaveten sonra sofra düzeni,hijyen eğitimi.

Akademisyenler, ustalar destek çıkar.

KARDEŞ DERNEK: FRANSIZ “TAMADİ”

Yurt dışından-Fransa- bir grup gelir.

Tamadi Derneği üyeleri.

Çevre Yaşam Derneği ile kardeş dernek olurlar.

Yabancı misafirler ile iletişim için Fransızca eğitimi.

Yaz aylarında Fransız misafirler gelmeye başlar.

Misafirlerin aileden biriymiş gibi kabul edilir.

Ayrılışta bir hüzün çöker, mahsunlaşır insanlar.

EKOMÜZE ZAVOT

Türkiye’nin ilk peynir müzesidir.

Müze 1880’li yıllarda

İsveçli peynir ustalarınca

kullanılan mandıradır.

1920’li yıllarda gravyer peynir

İmalethanesidir (Zavotu).

1970’li yıllar köyden kente göç.

Atıl kalır Zavotu.

Araştırmacı İlhan Koçulu önderlik eder.

Hedef Ekomüze:

Peynir ve Peynircilik müzesi.

Her şey unutulmaya yüz tutmuş peynirleri

tekrar hayata geçirmekle başlar.

Peynircilik tarihi müzede dizinsel sıralı.

Yaklaşık 130 yıla aşkın süredir

Kafkasya ve Anadolu’nun kültürel çeşitliliği ve

biyolojik zenginliğinin katkıları ile

Koçulu peynircilik aile geleneği haline gelir.

Geçmiş dönemlerde ilk kaşar peyniri,

İlk gravyer peyniri işlemeleri ve

yapımcıları tarihsel öneme sahip.

Peynircilik geleneği ailenin

dördüncü kuşak peynir ustası

iş adamı İlhan Koçulu ile hayat bulur.

Kadınlar da peynircilik işinde ustalaşır.

Peynirler lezzetlidir.

İnekler meralarda beslenir,

binbir çiçekle

Çevrenin güzel endemik bitkileri,

florası resimlerle görselleştirilmiş.

Etnik bitkiler etiketlenmiş.

Ne mutlu.

GRAVYER ÜSSÜ BOĞATEPE

Gravyer Boğatepe’den sorulur.

Çeşit çeşit yöresel peynirler.

Boğatepe Gravyer peyniri:Tarihi 1862 yılına

uzanır.Yapımı İsveçli peynir ustası ile başlar.

Slow Food Presidium ( yerel toplulukların

deneyimlerinden oluşmuş kültürel öğe) belgeli.

Kars Eski Kaşar Peyniri;

Kars Taze Kaşar Peyniri;

Malakan Peyniri: Kars’ta yaşamış,

1877 yıllarında Rus Çarı (II. Aleksandr)

tarafından Kars’a yerleştirilen

Malakan topluluğunun kültürel mirası peynir.

Yapımında Şirden maya kullanılır.

Süt yoğun, krema tadında yumuşak kıvamlı,

az tuzlu peynir çeşidi.

Türkmen Saçak Peyniri;

Boğatepe Çoban Peyniri: İsviçre’de üretilen

Tilsit peynirin 1960’lı yıllarda

Kars Süt Fabrikası ve Boğatepe’de üretilmiş biçimi.

Kaybolmaktan kurtarılan peynir

yeniden üretilmeye başlanmıştır.

Çakmak Peyniri: Aile tüketimi için üretilen

köy tipi beyaz peynir.

Tuluk Peyniri:

GELENEKSEL MANDIRACILIK

Koçulu Peynircilik,

Bozyiğit Göksu Mandıra,

Osmanoğlu Süt Ürünleri,

Sarıkamış Öztürk Süt

Kars’ta üretim yapan ve değer katan

işletmelerden bazıları.

KARS PEYNİR ROTASI

Peynirin öyküsü peynir rotasında.

Kars’ta peynir rotası marka olmuş.

Bir Gastronomi rotası.

Bir rotası da Boğatepe.

İki günlük bir program.

Dört Mandıra ve

iki peynir müzesi ziyareti.

İlk durak Kars Peynir müzesi.

Daha sonraki rota Boğatepe.

Koçulu çiftliği,

Ekomüze Zavot ziyaretleri.

Sonraki durak:

Yanatlı’da Osmanoğlu Mandıra.

Son durak ise;

Çıldır gölünün kuzeyinde

Bozyiğit Göksu mandıra.

Çeşit çeşit, mis gibi

Anadolu kokan peynirler.

İŞTE ANADOLU

İyi ki tanrı kadını yaratmış!

Bölgede kadın eli değmeyen

hemen hemen hiçbir şey yok gibi.

mandıracılıkta kadınlar,

merada kadınlar,

mutfakta kadınlar.

Doğuran onlar,

Besleyen, büyüten,

bakan, çeken-çeviren ve

yaşamı sürükleyen,  

sürdüren de onlar!

Kısacası hayatın içinde hep kadınlar.

İşte Anadolu.

Yaşasın kadınlar!