Kars ve Kuzeydoğu Anadolu gibi yüksek rakımlı yerlerde yaşam koşullarının zor olması nedeniyle yörede yaşayan bitki ve hayvan türlerinin çok özel türler olduğunu unutmamak gerekir. Ekolojik yaşam koşullarının zorluğundan dolayı ancak bu zorluklara göğüs germiş, bu zorluklarla başa çıkmış türlerin varlığını sürdürebildiğini unutmamak gerekir. Bu nedenle zorlu yaşam şartlarına rağmen varlığını sürdüren ve çoğalarak popülasyonunu artıran türler ancak bu yörede yaşayabilmektedir. Zor yaşam koşullarına rağmen varlığını devam ettiren ve neslinin devamı için üreyen bireylerin yöreye adapte olduğunu bilmek gerekir. Gerek kamuda çalışan gerekse diğer vatandaşlar çalıştıkları işyerlerinin ve yaşam alanlarının yeşil olmasını isterler. Bu nedenle insanlarımız çabuk büyüyen, gelişen ve güzel görünen bitki türlerini iş ve ev yaşam alanlarına dikerek yeşillendirirler. Yerel yönetimlerde cadde, sokak ve yol kenarlarına aynı amaçla çeşitli bitki türlerini dikerler. Her nereye fidan dikilirse dikilsin buradaki amaç yeşil alanların çoğalması ve çevrenin güzelleşmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla fidan dikmeye çalışan, yeşil alanları koruyan ve geliştirenlere teşekkür etmek her insanın görevidir. Ancak fidan dikmek başlı başına bir olay olmasına rağmen dikilen fidanların büyüyüp gelişebilmeleri için adeta bir çocuğa gösterilen özen gibi fidanlara da aynı özenin gösterilmesini unutmamak gerekir: Yani fidan dikmek kadar da dikilen fidanların büyüyünceye kadar düzenli bakım ve rehabilitasyonunun yapılması esastır. Tüm dikilen fidanların aynı bakıma ihtiyacı olduğunu unutmamak gerekir. Fidan dikimi konusunda birkaç hususu belirtmek isterim. Bunları şu şekilde sıralayabilirim:

1. Yörede yetişebilecek ve fidan dikilecek yere göre fidan türlerinin belirlenmesi gerekir.
2. Yörenin iklim koşullarına adapte olmuş ve yörede yaşayan türlerin fidanlarının tercih edilmeleri (fidanların yörede yetiştirilmiş olması) dikilen fidanların tutma, büyüme ve gelişme ihtimallerinin yüksek olduğunu unutmamak gerekir.
3. Fidanların fidanlıktan alınmaları sırasında fidanların sağlıklı olup olmadıklarına dikkat edilmelidir.
4. Fidanların alındıktan sonra taşınmaları ve dikimlerine kadar uygun koşullarda saklanmasına dikkat edilmelidir.
5. Fidanların alanlara ekimlerinde mutlaka bir uzmandan veya ormancıdan yardım alınmalıdır.
6. Fidanlar dikildikten hemen sonra mutlaka can suyu verilmelidir.
7. Dikilen fidanların düzenli olarak bakımları, kontrolleri yapılarak yaz aylarında mutlaka sulanmalıdır.
8. Fidan dikim zamanları sonbahar ve ilkbahar aylarıdır. Yani sonbaharda bitkilerin yaprakları dökülüp bitki gövdesindeki suların köklere çekilmesiyle birlikte fidan dikilebilir veya ilkbaharda doğa tam uyanmadan, suyun bitki köklerinden gövdeye doğru hareketinden önce yapılmalıdır. Kars gibi yüksek rakımlı coğrafyalarda fidan dikimi için sonbahar yerine ilkbahar dönemi tercih edilmelidir. Çünkü dikilen fidanın yöreye uyumu için ilkbaharda dikilmesi daha uygun olur ve fidanın tutma ihtimalini artırır.
9. Dikilecek fidanlar poşetli değillerse fidanın kök kısımlarının uçları çok uzun ve bozulma meydana gelmiş ise bu kısımlar kesilerek dikilir. Fidanlar tüplü ise tüp yada poşet düzenli kesilerek, tüpün yada poşetin içerisinde toprak ve kök sıkışacağı için toprağın alt kısmının ve kenarlarının hafice tırtıklandıktan sonra dikilmesi gerekir.
10. Dikilecek fidan türüne bağlı olarak iki fidan arasındaki mesafeye dikkat edilmesi ve gelecek yıllardaki fidanın büyüyerek ağaç oluşturacağı unutulmamalıdır.
11. Fidanların dikimlerinden sonraki dönemlerde düzenli olarak bakım ve kontrolleri yapılarak enaz 3 yaz dönemi sulanmalıdır.

Fidan dikimi kadar da dikilen fidanlara bakımın önemli olduğundan bahsedildi yukarıda. Benim gibi birçok kişinin de şahit olduğu birçok alana her yıl fidan dikildiği ve dikilen fidanların tutmadığı ve kuruduğu görülmektedir. Fidan dikilecek alanın toprak yapısına ve yukarıda belirtilen kurallara riayet edilmeden dikilen fidanların büyük çoğunluğunun kuruduğunu görmekteyiz. Gerek özel ve gerekse kamusal alanlara dikilen fidanların belirtilen kurallara uygun dikilmemesi sonucu ciddi anlamda maddi ve manevi kayıplara neden olduğunu belirtmek gerekir. Bu nedenle maddi ve manevi kaybı azaltmak için kurallara göre fidan dikmek, dikilen fidanlara düzenli bakım yapmak ve sulama ile bu kayıpların önüne geçilmiş olunacaktır. Özellikle kamusal alanlara dikilmesi planlanan fidanların tercih edilmeleri, alınmaları, dikilmeleri ve bakımları konusunda bahsedilen kurallara uyulması halinde dikilen fidanların tutma ihtimallerinin yüksek olacağını belirtmek isterim. Hayatın sürdürülebilirliği, yaşanabilirliği için fidan dikiminin geleceğimizin teminatı olduğunu belirtmek isterim. Fidan dikimi ile orman yangınlarının, ağaç kesimlerinin, tarımsal alanların genişletilmesiyle azalan ormanlık alanların çoğaltılması canlılık için son derece önemlidir. Ayrıca fidan dikiminin “Küresel Isınma ve İklim Bozulması”nın olumsuz etkilerini de azaltacak olması ve sürdürülebilir bir yaşam-dünya için son derece önemlidir. “YEŞİLİ ÇOĞALTALIM VE KORUYALIM”.

Prof. Dr. Mehmet Ali KIRPIK

Kafkas Üniversitesi

Fen Edebiyat Fakültesi

Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi