Şeyh Muhammed Hamid Efendi kimdir?
Karslı Âlimler üzerine çalışmalar yapan Kültür Araştırmacısı Tarihçi Nesrin Yıldırım, Vali Türker Öksüz’e teşekkür ederek çok önemli bir proje olan Kars Vadisi,Kars Bedesteni,Konak ve Çevre Düzenlemesi ile Kars Kalesi’nin çehresinin değişeceğini söyledi.
26 Temmuz 2020 Pazar 13:21
Böylelikle Vaizoğlu Camii’nin de daha fazla ilgi odağı olacağını belirten Yıldırım, Şeyh Muhammed Hamid Efendi’nin III. Murad’ın emri ile yapılan Osmanlı camilerinden biri olan Vaizoğlu Cami’de eğitim vermiş olan Namık Kemali de yetiştirdiğini söyledi.
Şeyh Muhammed Hamid Efendi 1779-1854 yılları arasında yaşayan aslen Karslı olan döneminin önemli âlimlerinden biri olduğunu da söyleyen Nesrin Yıldırım, bilgilendirmede bulundu.
Kültür Araştırmacısı Tarihçi Nesrin Yıldırım, Şeyh Muhammed Hamid Efendi’yi anlatan açıklamasında; “1579 yılında Osmanlı devletinin Kars'ı hâkimiyeti altına almasından sonra bölgeye ilk yerleşen köklü bir sülale olan "Vaizzadeler" olduğu bilinmektedir. Muhammed Hamid Efendi ise bu sülaleden gelmektedir. Muhammed Hamid Efendi; Şair, Müdderris, Nakîbü'l- Eşrâlık (biat törenleri, savaş esnası, kılıç alayı vb. önemli durumlarda Kur'an-ı Kerîm, salavat ve dua okumakla yükümlü kimse) gibi yönleriyle tanınmaktadır. Aynı zamanda dönemin önemli bilginlerine ders verdiği hatta Solakzâde soyundan gelen Erzurum müftüleri dedesi olan Müderris Ahmed Tevfik'e hocalık yaptığı ve dahi kendisine icâzet adı verilen diplomayı verdiği bilinmektedir. Muhammed Hamid Efendi "Müderris, Mütebahhir (ilmi derin- allâme), Büyük Âlim, Hamid Efendi, Seyyid Muhammed Efendi" gibi birçok isimle anılmaktadır. Muhammed Hamid Efendi 1854 yılında dönemin padişahına gönderdiği dilekçede 1579 yılında Sultan III. Murad Han'ın saltanatlığı sırasında dedelerinin Kars merkezde yer alan Va'ızzade Cami'i şerifinde eğitim verdiklerini kendisinin de bölgede ilim yaymak ve okutmakla meşgul olduğunu bildirmiştir.
Şu an Kars’ta yer alan Vezin köyü (1960 yılında adı "Ölçülü" olarak değiştirildi) Merkezde yer alan Va'ızzade Cami'ini yaptıran şahsın ze'amet mülkü olduğu buna istinaden köye Va'ız'ın köyü ismi konulmuş ilerleyen süreçlerde halk ağzında köyün ismi Vezin köyü olarak telaffuz edilmiştir. Adı geçen cami 1604 yılında İran Şahı I. Abbas'ın Karsı zaptı esnasında yıkılmış olup daha sonradan yeniden ahşap direkler kullanılarak inşa edilmiştir. 1647 yılında Kars'a gelen Evliya Çelebi eserinde bu camiden bahsetmektedir. Caminin minaresi 1915 yılında Ruslar tarafından yıkılmıştır. Cami'de görev alan kişiler Muhammed Hamid Efendi'nin ağabeyleridir. Dinî görevlerinin yanı sıra Muhammed Hamid Efendi'nin birçok eserinin bulunmasıyla birlikte en önemlisi olan "Divançe" adlı eseridir. 46 sayfadan oluşan eser Kars'ın Rus işgalinden önceki ve sonraki durumu hakkında bilgi vermektedir. Muhammed Hamid Efendi 1828 yılında Kars'ta yaşanan Rus işgali sırasında bölge halkıyla beraber Kars'tan ayrılarak Şebinkarahisar'a (bu tarihte Erzurum'a bağlıdır) göç etmek durumunda kalmıştır. 1830 yılında sınır kesme komisyonunda Türk murahhasları arasında görev almıştır.
Ayrıca Kars için değeri büyük olan Vatan Şairi Namık Kemal'in eğitim hayatı için de Muhammed Hamid Efendi'nin tesiri büyüktür. Namık Kemal 12 yaşındayken dedesi Abdullâtif paşa 1853 yılında Kars valiliği görevine atanması ile birlikte Kars'a taşınmışlardır. Kars'a geldiğinde dönemin Âlimi olan Muhammed Hamid Efendi ile tanışmış ve öğrencisi olmuştur. Namık Kemal aldığı dersler sayesinde Muhiddin-i Arabî'yi, Mevlana'nın Mesnevi'sini öğrenmiştir. Namık Kemal Âlim'den aruz veznini öğrenerek ilk manzum denemelerini hocasının sayesinde yazmaya başlamıştır. İlaveten Muhammed Hamid Efendi Namık Kemal'e Nâbî ve Sümbülzâde gibi önemli şairlerin Divanı'nı vermiştir. Namık Kemal'e ders verdiği yer olan Paşa Konağı; Kars çayının sol kenarında Taşköprü'nün ise sağ yanında inşa edilen üç katlı bir binadır. Namık Kemal bu Paşa konağında ikamet etmiştir. Konağın 150 adım kadar ilerisinde bulunan evde ise Muhammed Hamid Efendin kalmaktaydı. Muhammed Hamid Efendi Paşa Konağına gelerek Namık Kemal'e ders verdiği bilinmektedir. Namık Kemal'in Kars'tan ayrılmasından kısa bir süre sonra Muhammed Hamid Efendi vefat etmiştir.”dedi.