Sarıkamış CE- MAR Toprak Hotel’in ev sahipliği yaptığı ve 3 gün sempozyumda, sempozyuma bildirge sunan bilim insanları tarafından ilginç iddialar da ortaya atıldı.

98 yıl önce Osmanlı- Rus Savaşı sırasında Allaluekber dağlarında donarak şehit olan on binlerce askeri konu alan sempozyumda, özellikle Ruslar ile ilgili olarak ilginç iddialar dile getirildi.

Sempozyum Düzenleme Komitesi Başkanı Prof.Dr Oktay Belli ve Anakara Atılım Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof.Dr.Yüksel Bingöl , Osmanlı – Rus Savaşları sırasında, Rusların Erzurum, Kars, Doğubayazıt, Van ve Ani’den sayısız tarihi eser, kalıntı, kazı çalışmaları adı altında ortaya çıkarılan eseler ile birlikte İshak Paşa Sarayı’nın zengin kütüphanesi ve bronz kapısının da yağmalayarak Rusya’ya gördürdüğünü iddia ettiler.

Sempozyum Düzenleme Komitesi Başkanı Prof.Dr Oktay Belli ve Prof.Dr.Yüksel Bingöl, bildirgelerini sunmalarının ardından bu yönde iddialar üzerine, Ölçek Gazetesi Sahibi Salih Şahin’in sorularını cevaplandırdılar.

Uluslararası Sarıkamış Sempozyumu’na bildirge sunan Prof.Dr.Yüksel Bingöl, ‘93 harbi’ olarak bilinen savaşlarda, ilk önce 1828 ve daha sonra da 1877 – 1878 yıllarında, Rusların Doğu Anadolu Bölgesi’ni işgal ettiklerini hatırlattı.

Bingöl, 1877 – 1878 savaşlarında, Rusların Genaral Paskaniç komutasındaki askerlerle İshak Paşa Sarayını da aldıklarını belirterek ön avluda bulunan altın kaplamalı bronz kapıyı, silahları at arabaları ve toplarla birlikte çok ciddi mühimmatı da aldıklarını kaydetti.

O sırada Çıldıroğulları Beylerbeyliğinin bölgeden henüz ayrıldığını belirten Bingöl, Behlül Paşa’nın İshak Paşa Sarayı’nda ikamet ettiğini belirterek bir müddet Ruslara karşı direndiğini de kaydetti. Behlül Paşa’nın kısa bir süre sonra Sarayı Ruslara teslim etmek zorunda kalarak Urartu kalesinin eteklerinde bulunan kendi özel evine taşındığını söyledi.

Bingöl daha sonra da Rusların İshak Paşa Sarayı’nda bulunan kütüphane ile birlikte sarayın altın kaplamalı bronz kapısını alarak Rusya’ya götürdüklerini de belirtti. İshak Paşa Sarayı’nın zengin kitaplıklarıyla, zengin iç mekan donanımlarıyla birlikte seramikler ve porselenlere de sahip olduğunu belirten Bingöl, “Bazı seyyahlar, talandan önce sarayın haremdeki müzayede salonunu gördüklerinde çok şaşırıyorlar. Sarayda çok güzel aynalar, dekoratif süslemeler, tavanlarda kuşların uçuştuğu yaldızlı resimlerin olduğunu söylüyorlar. Bütün bu güzel eşyaları alıp Moskova’ya gönderiyorlar.” dedi.

BU KONUDA DEVLET NEZDİNDE BİR ADIM ATILMADI

Rusya’ya kaçırılan bu eserlerin geri getirilmesi için şu ana kadar devlet nezdinde hiçbir girişim yapılmadığına da dikkat çeken Bingöl, “Bu zamana kadar bu eserlerin geri getirilmesi için ciddi bir adım atılmadı. Yapılan girişimlerden ise henüz bir netice alamadık. Rusya’da ki bu arşivlere girmek çok zordur. Daha önceki yıllarda Türkiye ile Sovyetler Birliği’nin arası soğuktu. Rusya’ya gitmek oldukça zordu. Sonra değerli hocamız Prof Dr. Yusuf Halaçoğlu Türk Tarih Kurumu Başkanı iken Rusya ile iyi ilişkiler kurdu. Kendisine bu durumu arz ettim ve belgelerin ulaşması hususunda bir netice elde edemedik. Bu bizim Doğu Anadolu adına bir tarihi saygı ve o nedenle bu belgelere ulaşmamız lazım ve belgelerle ortaya çıkarmamız gerektiğine inanıyorum.” diye konuştu.

RUSLARIN DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE YAPTIKLARI TAHRİBAT VE YAĞMALAR GERÇEK ANLAMDA KÜLTÜREL VE ARKEOLOJİK AÇIDAN BİR YIKIMDIR

Sempozyum Düzenleme Komitesi Başkanı Prof.Dr Oktay Belli de bildirgesini sunmasının ardından bazı iddialar üzerine Ölçek Gazetesi Sahibi Salih Şahin’in sorularını cevaplandırıldı. Prof.Dr Belli, Rusların o dönemlerde Doğu Anadolu Bölgesi’nde tarihi eserleri sökerek vagonlarla Rusya’ya taşıdıklarını ve yaptıkları tahribat ile yağma olaylarının gerçek anlamda kültürel ve arkeolojik açıdan bölgede büyük bir yıkıma dönüştüğünü söyledi.

Rusların başta Erzurum’u üç kez olmak üzere ele geçirdiklerine de vurgu yapan Belli, bölgede kazı ve restorasyon gibi bahanelerle, çok bilinçli bir yağma yaptıklarını da iddia etti. Rusların özellikle camilerdeki şamdanları, mangalları, pirinç ve bronzdan yapılmış bütün eşyaları yağmaladıkları gibi saat kulesinde ki saati bile söküp Rusya’ya götürdüklerini de dile getirdi.

EN BÜYÜK TALAN İSHAK PAŞA SARAYI’NDA GERÇEKLEŞTİRİLDİ

Rusların Doğubayazıt’ta yaptıkları tahribatların daha da ağır boyutlarda olduğunu da söyleyen Belli,” O dönem İshak Paşa Sarayında bulunan kütüphanedeki bütün kitaplarla birlikte, taşınabilir bütün eşyaları alıp götürüyorlar. En önemlisi de İshak Paşa Sarayı’nın pirinç kapsını vagonlara yükleyip ilk önce Moskova’ya götürülüyor. Ama şu anda bu kapının Leningrand veya Sen Petersburg müzelerinde olduğu biliniyor. Bunların akıbeti hakkında şu ana kadar her hangi bir bilgi de henüz elimizde yoktur. Profosör Nikolay Mar’ın 1914 yılına kadar sürdürmüş olduğu kazılarda ortaya çıkan bütün eserler ve kalıntıların tamamı da Rusya’ya taşınmıştır. Bunların arasında Ruslar Van’ı işgal ettikleri sırada her birisi bir ton ile iki ton ağırlıklarında olan Urartu çivi yazısı dev tabletleri bile Rusya’ya götürüyorlar. Bu çok bilinçli şekilde yapılmış bir yağmadır. Ve talanı sözlerle tarif etmek mümkün değildir. İşin ilginç tarafı ise bizler Doğubayazıt’ta ki değerli kitapların akıbeti hakkında en küçük bir bilgiye bile sahip değiliz. Bu kitapların envanteri de yoktur. Çok önemli altın gibi parlayan pirinçten yapılmış kapının akibeti hakkında da her hangi bir bilgiye sahip değiliz. Yani bu şekilde yağma ve soygun olur? Bunu yapan maalesef Ruslardır. Bu tabletler ve kapı, tren vagonlarıyla veya birkaç kağnı ile ancak taşınabilmiştir. Bu eserler bizim tarih ve kültür hazinelerimizdir ve Erzurum, Kars, Van, Doğubayazıt ve Ani’den alınarak adeta talan edilmek suretiyle Rusya’ya kaçırılmıştır.” dedi. 

TARİHİ ESERLER GÜN YÜZÜNE ÇIKARILDIKLARI YERLERDE SERGİLENMELİDİR!

Tarihi eserlerin bulundukları ve gün yüzüne çıkardıkları yerlerde sergilenmesi gerektiğine de vurgu yapan Belli, bu konunun UNESCO tarafından kabul edilen bir ilke olarak belirlendiğini de kaydetti.

Bu ilkeler doğrultusunda Almanya, İngiltere, Fransa ve Amerika’dan yıllar önce Türkiye’den kaçırılan tarihi eserlerin bu yönde yapılan girişimler sonucunda geri getirildiklerine de dikkat çeken Belli, “Ani’den çıkan eserlerin bile neler olduğunu dahi henüz bilmiyoruz. Ani’nin arkeolojisi, tarihi, kültürü için de bunlar son derece büyük kayıplardır. Ani’den ve bölgeden yağma ve talanla kaçırılan eserlerin geri getirilmesi için hiçbir çalışma yapılması da son derece üzücü bir durumdur. Yeni çıkan yasaya göre tarihi eserlerin gün yüzüne çıkartıldıkları yerlerde sergilenmesi yönünde UNESCO’da kabul edilen en önemeli ilkedir. Biz bu ilkeler doğrultusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı yaptığı uluslararası girişimler sonucunda Almanya, İngiltere, Fransa ve Amerika gibi ülkelerden yıllar önce Türkiye’den kaçırılan tarihi eserler geri getirildi. Bu nedenle bu eserleri de geri getirmek mümkündür.

Kütüphanelerin yağma edilmesi ise ve yazılı kaynakların kaçırılması geçmiş kültürümüz açısından da acıklı bir durumdur. Bütün bu değerler, bir daha yerine konulamayacak da kadar değerlidir.” diye konuştu.