BDP Kars Milletvekili Mülkiye Birtane, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü’nde Değişiklik Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifini gerekçesiyle birlikte TBMM’ye sundu.

GENEL GEREKÇE

Şeffaf devlet, en sade anlamıyla vatandaşların devletin harcamalarını takip edebilmesi, kaynakların nasıl kullanıldığı hakkında bilgi edinebilmesi, iktidarın ve kamu kurumlarının kaynakların kullanımına dair karar ve tutulan kayıtları kontrol mekanizmasına sahip olması durumdur.

Demokratikleşmeyi  bir bütün olarak sağlamış, halka hesap verebilen, bütçe hakkının aktif olarak işletildiği, yargının tam bağımsız ve tarafsız olduğu ülkelerde yolsuzlukların yaşanması sık karşılaşılan bir durum değildir. Kaldı ki denetim mekanizmasının güçlü olduğu böylesi ülkelerde dahi benzer durumların yaşandığı bir gerçek. Ancak gelişmekte olan, demokrasiyi özümsememiş, kamu kurumlarında denetim mekanizması olmayan, devlet harcamalarını açık takip sistemi kurulmayan ülkelerde yolsuzluk da devletin varlığı ile birlikte sürekli varlığını korumaktadır.

Demokratik ve şeffaf ülkelerde yolsuzluk yapılması hangi ölçüde zor ise  Türkiye gibi ülkelerde de yolsuzlukların açığa çıkması, soruşturulması aynı ölçüde zordur. Türkiye’de yolsuzluk Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana kamu yönetiminin büyük bir sorunudur. Rüşvet, kayırmacılık, aracılık benzeri ahlaka aykırı uygulamalar kültürün bir parçası haline gelmiştir. Rüşvet, irtikap, zimmet, resmi ihaleye fesat karıştırma, kayırmacılık ve ayrımcılık kamu yönetiminde en çok karşılaşılan durumlardır. Çünkü kamu kurumları, iktidara göre hareket etmektedir,  siyasiler bürokrasi üzerinde oldukça etki sahibidir ki bir kamu görevlisinin görevde kalabilmesi ise iktidara uygun hareket etmesine bağlanmıştır. Karşılıklı bağımlılık ortamı yolsuzlukların kamuoyunda gizlenebilmesini kolaylaştırmaktadır.  İktidarların kadroları siyasi tercihlerine göre belirlemesi, aynı zamanda siyasilerin ve iktidara yakın sivil toplum örgütlerinin de kendi siyasi görüşleri çerçevesinde bu alan üzerinde etkili olmaya çalışması, bürokrasinin tarafsızlığını ortadan kaldırmaktadır. Siyasileşen bürokrasi ise iktidarda olan partinin yönlendirmesi ile özel kuruluşlara kolaylıklar sağlamakta, parti yöneticilerine, milletvekillerine, bakanlarına  ve yakınlarına kamu kaynaklarını dilediği gibi kullanma, üzerinde şahsı adına işlem yapma imkanı vermektedir. 

17 Aralık 2013 tarihinde başlayan rüşvet ve yolsuzluk operasyonu,  AKP ve Cemaat arasında bir hesaplaşma olarak görülse de, bu durum  devlete olan güveni yeniden büyük ölçüde sarsmıştır. Bu durum karşısında yapılacak tek şey saydam bir devlet anlayışını hayat geçirmektir. Çünkü saydam bir sistem, hesap verme sorumluluğu sağlar. Kamu kaynaklarının nasıl ve hangi amaçlara yönelik kullanıldığı konusunda vatandaşlara kontrol imkanı verir. Türkiye’de şeffaf devlet anlayışı olmadığı gibi, bir denetim mekanizması da yoktur.

Türkiye’de yolsuzlukla mücadele hakkında bazı yasal düzenlemeler bulunmaktadır ve Türkiye  bu konuda düzenlenmiş bazı uluslararası sözleşmeleri imzalayarak yürürlüğe koymuştur. Ancak  yasal düzenlemeler ve uluslararası sözleşmelerin anlam bulması için takip ve denetim mekanizması kurulaması gerekmektedir.  Denetim mekanizmalarının çoğaltılarak etkin bir şekilde  hayat geçirilmesi için TBMM’de  Devletin Şeffaflaştırılması  ve Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu kurulması bir başlangıç olacaktır. Komisyonun kapsamı, yetkileri ve çalışma yöntemleri Genel Kurul görüşmelerinde ortaklaşarak belirlenmelidir.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 20. Maddesinde yer alan Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonlarına 18. Komisyon olarak “Devletin Şeffaflaştırılması  ve Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu” kurulması öngörülmektedir. Böylece kamu harcamalarının denetlenebilmesi, devlet kaynaklarının iktidar gücü ile kişiler ve özel kuruşlular arasında pay edilmesinin engellenebilmesi,  halka denetim ve kontrol mekanizması oluşturulabilmesi sağlanacaktır. Söz konusu önlemler, devletin demokratik gerekler çerçevesinde şeffaf ve hesap verebilir bir anlayışa kavuşmasını mümkün kılacaktır.

Madde 2.Yürürlük maddesidir.

Madde 3.Yürütme maddesidir.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNDE DEĞŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA  İÇTÜZÜK TEKLİFİ

Madde 1. 5/3/1973 Tarihli ve 584 Karar numaralı Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 20. Maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.

“17. Devletin Şeffaflaştırılması  ve Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu."

Madde 2.Bu İçtüzük hükümleri  yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 3.Bu İçtüzük hükümleri  Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yürütülür.